Thông tin doanh nghiệp
Xe bán hàng lưu động được xem là hình thức kinh doanh thương mại đặc thù, chịu sự quản lý đồng thời của Luật Thương mại, Luật An toàn thực phẩm, quy định quản lý đô thị của từng địa phương và các tiêu chuẩn kỹ thuật liên quan đến phương tiện kinh doanh. Mục tiêu của khung pháp lý là kiểm soát rủi ro an toàn thực phẩm, trật tự đô thị và trách nhiệm pháp lý của chủ thể kinh doanh.
Theo Luật Thương mại, hình thức bán hàng lưu động là hoạt động kinh doanh không cố định địa điểm. Xe bán hàng lưu động là phương tiện có gắn thiết bị phục vụ chế biến, bảo quản hoặc trưng bày hàng hóa. Một số địa phương quy định rõ xe phải có biển số, nhận diện, vị trí hoạt động, và đảm bảo tuân thủ điều kiện vệ sinh – an toàn.
Các quy định áp dụng cho hộ kinh doanh, cá nhân kinh doanh và doanh nghiệp triển khai mô hình bán hàng lưu động. Các văn bản hướng dẫn liên quan gồm: Luật Thương mại, Luật ATTP, Nghị định về xử phạt hành chính, quy định cấp phép lưu động của UBND tỉnh/thành, và quy chuẩn kỹ thuật về thiết bị – dụng cụ tiếp xúc thực phẩm.
Tùy loại hàng hóa, cơ quan giám sát gồm: Sở Công Thương, UBND quận/huyện, lực lượng Quản lý thị trường, Cảnh sát giao thông, và cơ quan ATTP (Sở Y tế hoặc Ban ATTP). Các đơn vị này chịu trách nhiệm cấp phép, kiểm tra định kỳ, xử lý vi phạm và đảm bảo hoạt động lưu động không ảnh hưởng trật tự đô thị.
Pháp luật không cấm kinh doanh lưu động nhưng phân loại rõ từng nhóm để áp dụng điều kiện kỹ thuật, ATTP và phạm vi hoạt động. Việc xác định đúng loại hình giúp chủ kinh doanh chọn đúng giấy phép và tránh vi phạm quản lý đô thị.
Các nhóm chính gồm: bán thực phẩm chế biến sẵn, bán nông sản – hàng tiêu dùng, bán đồ uống, và các dịch vụ nhỏ (đồ lưu niệm, báo chí, vật dụng sinh hoạt). Ngoài ra, một số địa phương có quy định cụ thể về nhóm hàng được phép bán tại từng tuyến đường hoặc khu vực kinh doanh.
Các hoạt động có nguy cơ mất an toàn hoặc ảnh hưởng giao thông như: kinh doanh gas mini, nấu nướng bằng nguồn nhiệt lớn tại vỉa hè, bán hàng chắn lối đi hoặc tụ tập đông người thường bị cấm. Một số khu vực trung tâm, khu vực cấm xe tải hoặc tuyến đường đặc thù cũng hạn chế kinh doanh lưu động.
Đối với thực phẩm, bắt buộc tuân thủ điều kiện ATTP, có nguồn gốc nguyên liệu, thiết bị bảo quản đúng chuẩn, người chế biến đã tập huấn ATTP. Hàng tiêu dùng phải có hóa đơn, chứng từ, nhãn mác và không thuộc danh mục hàng cấm hoặc hàng hạn chế lưu thông.
Xe bán hàng lưu động phải đáp ứng yêu cầu về thiết kế, thiết bị, vật liệu tiếp xúc thực phẩm và điều kiện đảm bảo an toàn vận hành. Đây là nhóm điều kiện thường được QA–QC đánh giá khi cấp chứng nhận hoặc kiểm tra hiện trường.
Xe phải có khoang chế biến – trưng bày tách biệt, sử dụng vật liệu an toàn theo quy chuẩn. Thiết bị bảo quản như tủ lạnh, tủ mát phải đạt hiệu suất lạnh ổn định. Hệ thống điện cần có chống giật, nối đất và bảo vệ quá tải. Không gian phải đảm bảo hạn chế nhiễm chéo giữa thực phẩm sống và chín.
Phương tiện phải trang bị bình chữa cháy phù hợp, ổn định hệ thống dây dẫn, và sử dụng vật liệu chịu nhiệt ở khu vực nấu nướng. Lối thoát hiểm không bị chắn và có phương án tách nguồn nhiệt khi xe vận hành.
Thiết bị tiếp xúc thực phẩm phải tuân thủ TCVN về dụng cụ, vật liệu và điều kiện vệ sinh. Với xe có hoạt động chế biến thực phẩm, tiêu chuẩn ISO 22000 hoặc HACCP thường được áp dụng như một chuẩn nội bộ giúp giảm rủi ro mất an toàn thực phẩm và tăng khả năng cấp chứng nhận.
Xe bán hàng lưu động thuộc nhóm kinh doanh có nguy cơ rủi ro trung bình đến cao, đặc biệt khi chế biến và phục vụ thực phẩm tại chỗ. Vì vậy, chủ xe và người trực tiếp kinh doanh phải tuân thủ đầy đủ quy định về ATTP để hạn chế nhiễm chéo, ngộ độc thực phẩm và ô nhiễm môi trường.
Người bán hàng phải có giấy khám sức khỏe còn hiệu lực và giấy xác nhận tập huấn ATTP theo Thông tư quản lý chuyên ngành. Ngoài ra, người chế biến cần tuân thủ quy tắc vệ sinh cá nhân, mang bảo hộ đúng chuẩn và duy trì hồ sơ về sức khỏe khi cơ quan chức năng kiểm tra.
Nguồn nước sử dụng phải đạt quy chuẩn kỹ thuật về nước sinh hoạt. Dụng cụ chế biến phải làm từ vật liệu an toàn, dễ vệ sinh, có hộp đựng riêng. Thực phẩm bảo quản phải lưu trữ trong ngăn lạnh phù hợp để tránh hư hỏng hoặc nhiễm khuẩn.
Cơ quan ATTP tổ chức kiểm tra hoặc giám sát đột xuất nhằm đánh giá điều kiện vệ sinh, hồ sơ truy xuất nguồn gốc và dụng cụ bảo quản. Chủ xe cần duy trì sổ ghi chép nguyên liệu, nhiệt độ bảo quản và vệ sinh hằng ngày để chứng minh tuân thủ.
Tùy loại hình kinh doanh, xe bán hàng lưu động phải có một hoặc nhiều loại giấy phép. Mục tiêu của hệ thống này là đảm bảo hoạt động kinh doanh hợp pháp, truy xuất được trách nhiệm chủ thể và kiểm soát chất lượng hàng hóa.
Chủ xe phải đăng ký hộ kinh doanh cá thể hoặc thành lập doanh nghiệp. Giấy chứng nhận đăng ký kinh doanh là điều kiện bắt buộc để được cấp các giấy phép tiếp theo.
UBND quận/huyện hoặc phòng Kinh tế cấp phép theo khu vực hoạt động. Giấy phép quy định vị trí, tuyến đường, khung giờ kinh doanh nhằm bảo đảm trật tự đô thị và an toàn giao thông.
Nếu bán thực phẩm thuộc diện phải chứng nhận, chủ xe phải xin Giấy chứng nhận cơ sở đủ điều kiện ATTP. Hồ sơ gồm mặt bằng, thiết bị, chứng từ nguyên liệu, giấy khám sức khỏe và tập huấn ATTP.
Thủ tục cấp phép phụ thuộc loại hình kinh doanh nhưng đều có quy trình tiếp nhận – thẩm định – phê duyệt của cơ quan chức năng. Đáp ứng đầy đủ hồ sơ giúp rút ngắn thời gian thẩm định và giảm sai sót pháp lý.
Hồ sơ thường gồm: đơn đề nghị, giấy tờ tùy thân, bản vẽ mô tả xe, danh mục thiết bị, hình ảnh phương tiện, giấy đăng ký kinh doanh và giấy xác nhận ATTP (nếu có). Đối với thực phẩm, cần bổ sung hồ sơ truy xuất nguyên liệu và chứng nhận an toàn theo quy định.
Hồ sơ được tiếp nhận tại phòng Kinh tế hoặc bộ phận một cửa của địa phương. Cơ quan chuyên môn thẩm định điều kiện kỹ thuật, vị trí đăng ký và các yếu tố ATTP. Sau thẩm định, hồ sơ hợp lệ được phê duyệt bằng văn bản hoặc giấy phép riêng.
Thời hạn xử lý thường từ 3–7 ngày làm việc tùy loại giấy phép. Lệ phí áp dụng theo nghị quyết HĐND từng tỉnh/thành. Một số địa phương thu phí kiểm tra thực địa đối với xe có chế biến thực phẩm.
Phạm vi và vị trí hoạt động của xe bán hàng lưu động được quản lý chặt nhằm bảo đảm an toàn giao thông, trật tự đô thị và vệ sinh môi trường. Vi phạm vị trí hoặc thời gian hoạt động thường bị xử phạt khá nghiêm.
Mỗi địa phương ban hành danh mục tuyến đường, khu vực được phép và khu vực cấm. Khu vực gần trường học, bệnh viện, nút giao thông lớn và khu vực cấm dừng đỗ thường không cho phép kinh doanh lưu động.
Xe phải đỗ đúng vị trí quy định, không gây cản trở giao thông, không lấn chiếm lòng đường, và phải lắp biển cảnh báo khi dừng đỗ. Một số địa phương yêu cầu có bản cam kết về bảo đảm an toàn khi kinh doanh.
Khung giờ được cấp phép nhằm hạn chế ùn tắc và ô nhiễm tiếng ồn. Phổ biến nhất là khung giờ sáng sớm hoặc tối muộn. Việc hoạt động ngoài giờ có thể bị kiểm tra hoặc xử phạt hành chính.
Chủ xe bán hàng lưu động chịu trách nhiệm về nguồn gốc hàng hóa, điều kiện ATTP và an toàn vận hành. Đây là cơ sở để cơ quan chức năng xác định trách nhiệm khi xảy ra rủi ro.
Chủ xe phải lưu giữ hóa đơn, chứng từ nguồn gốc, sổ ghi chép nhập – xuất nguyên liệu và biên bản kiểm tra. Hồ sơ này giúp truy xuất nguồn gốc trong trường hợp xảy ra sự cố ATTP.
Chủ xe cần thực hiện kiểm tra nội bộ định kỳ: nhiệt độ bảo quản, vệ sinh dụng cụ, an toàn điện và bảo hộ lao động. Việc tự đánh giá giúp giảm nguy cơ vi phạm trong các đợt kiểm tra chính thức.
Vi phạm có thể bị phạt từ cảnh cáo đến tạm đình chỉ hoạt động. Các hành vi thường gặp gồm: không có giấy phép, không đảm bảo ATTP, kinh doanh tại khu vực cấm, và sử dụng thiết bị không an toàn.
Nhóm yêu cầu này hỗ trợ tổ chức chứng nhận đánh giá sự phù hợp của phương tiện kinh doanh lưu động với tiêu chuẩn kỹ thuật, ATTP và quy định pháp lý.
Đánh giá bao gồm cấu trúc xe, khả năng vệ sinh, quy trình chế biến, bảo quản và thiết bị tiếp xúc thực phẩm. Các điểm không phù hợp phải được ghi nhận và khắc phục trước khi cấp chứng nhận.
Thiết bị giữ lạnh phải được kiểm định nhiệt độ và khả năng duy trì điều kiện bảo quản. Dụng cụ chế biến cần có chứng nhận vật liệu phù hợp và đáp ứng các yêu cầu an toàn của TCVN.
Checklist bao gồm: cấu hình xe, hệ thống điện, thiết bị bảo quản, ATTP, vệ sinh cá nhân, hồ sơ sức khỏe, nguồn gốc nguyên liệu và kế hoạch xử lý sự cố. Tổ chức chứng nhận sử dụng checklist để đảm bảo đánh giá nhất quán.
Việc chuẩn hóa giúp chủ xe giảm thiểu vi phạm, tăng độ tin cậy và tạo điều kiện để được cấp phép thuận lợi hơn.
Chủ xe nên xây dựng quy trình chuẩn gồm: kiểm tra thiết bị trước ca, vệ sinh định kỳ, kiểm soát nhiệt độ, ghi chép nhật ký và hướng dẫn thao tác chi tiết.
Việc mua bảo hiểm trách nhiệm và cháy nổ giúp hạn chế thiệt hại khi xảy ra sự cố. Điều này đặc biệt quan trọng đối với xe có trang bị bếp, bình gas hoặc thiết bị nhiệt.
Nhân sự cần được đào tạo định kỳ về ATTP và an toàn lao động. Kết quả đánh giá QA–QC nên được sử dụng để cải tiến phương pháp chế biến, bảo quản và phục vụ.
Tuân thủ quy định về xe bán hàng lưu động giúp chủ xe giảm rủi ro pháp lý và đảm bảo an toàn cho người tiêu dùng. Việc chuẩn hóa thiết bị, đào tạo nhân sự và duy trì hồ sơ đầy đủ là nền tảng để kinh doanh hiệu quả và hợp pháp. Cơ quan chức năng sẽ dựa vào các tiêu chuẩn này để giám sát và cấp phép.
Chủ xe cần đăng ký kinh doanh, giấy phép bán hàng lưu động theo địa phương và giấy chứng nhận ATTP nếu kinh doanh thực phẩm.
Thiết bị phải tuân thủ TCVN về vật liệu, bảo quản, an toàn điện và có chứng nhận kiểm định nếu tiếp xúc thực phẩm.
Có, tất cả người chế biến thực phẩm phải có giấy xác nhận tập huấn ATTP và khám sức khỏe định kỳ.
Tùy địa phương, xe chỉ được kinh doanh tại các khu vực, tuyến đường được cấp phép và trong khung giờ quy định.
Chủ xe phải lưu giữ hóa đơn, chứng từ nguồn gốc hàng hóa, nhật ký vệ sinh, kiểm tra nội bộ và tuân thủ ATTP, thiết bị để chứng minh tuân thủ khi kiểm tra.
